Krajobraz globalnego bezpieczeństwa uległ dramatycznej zmianie w czerwcu 2025 roku, kiedy Izrael przeprowadził serię precyzyjnych uderzeń na irański program jądrowy, w wyniku czego zginęło ponad 30 naukowców jądrowych. W odpowiedzi Iran podjął bezprecedensowe kroki, aby chronić pozostałych ekspertów, przenosząc ich do bezpiecznych miejsc, gdy napięcia między tymi krajami rosną. Ten ruch podkreśla kruchość ambicji jądrowych Iranu i trwającą wojnę w cieniu, która nadal kształtuje geopolitykę Bliskiego Wschodu.
Skutki dewastujących uderzeń
Operacje izraelskie, przeprowadzone przez 12 dni, zaatakowały kluczowe obiekty jądrowe w Natanz, Fordow i Isfahan, a następnie zyskały wsparcie sił USA, które zastosowały bomby przebijające bunkry. Ataki te zniszczyły najbardziej doświadczonych pracowników jądrowych Iranu, w tym wybitne postaci, takie jak Amir Hossein Faghi, wiodący badacz w dziedzinie radiofarmaceutyków do leczenia raka. Raporty wywiadowcze sugerują, że stracono dekady doświadczenia w fizyce jądrowej i militariizacji, pozostawiając program w chaosie. Przeżyło mniej niż 15 naukowców z pierwotnej listy 100 zidentyfikowanych przez izraelski wywiad, a ci zostali określeni jako "chodzący zmarli", stając przed wyborem porzucenia pracy lub ryzykiem dalszych celowanych zabójstw.
Aby chronić te kluczowe osoby, Iran przeniósł je z domów i uniwersytetów do bezpiecznych domów w Teheranie oraz willi na północnym wybrzeżu. Rodziny zostały przeniesione wraz z nimi, a stanowiska uniwersyteckie kiedyś zajmowane przez tych naukowców zostały obsadzone przez osoby bez powiązań z programem jądrowym, zgodnie z informacjami od wysokiego rangą irańskiego urzędnika cytowanego przez The Telegraph. Ta drastyczna reorganizacja odzwierciedla desperacką próbę Teheranu zachowania swojego kapitału intelektualnego w obliczu ciągłych zagrożeń.
Wzmocnione środki bezpieczeństwa i wewnętrzne czystki
Aparat bezpieczeństwa Iranu przeszedł znaczną reorganizację, aby chronić pozostałych naukowców. Wcześniej zarządzane przez jedną jednostkę Gwardii Rewolucyjnej obowiązki ochronne teraz angażują wiele agencji. Zaufanie stało się kluczowym problemem, a niektórzy naukowcy wyrazili wątpliwości co do swoich ochroniarzy. W rezultacie nowym szczegółom bezpieczeństwa przydzielono tych, którzy zażądali zmian. Ta zwiększona czujność nastąpiła po publicznej egzekucji Roozbeha Vadi’ego 6 sierpnia 2025 roku, oskarżonego o przekazywanie informacji Izraelowi, które pomogły w zamordowaniu kolegów. Vadi, rzekomo zrekrutowany online i spotykający się z agentami Mosadu w Wiedniu pięciokrotnie, stał się symbolem wewnętrznej zdrady i zewnętrznej infiltracji.
Wpływ na ambicje jądrowe Iranu
Uderzenia cofnęły program jądrowy Iranu o szacowane sześć miesięcy do dwóch lat, choć stwierdzenie prezydenta Trumpa o "całkowitym zniszczeniu" może być przesadą. Mimo strat Iran zachowuje około 400 kilogramów uranu wzbogaconego do 60 procent, zapas wystarczający do produkcji wielu broni jądrowych, jeśli zostanie dalej przetworzony. Lokalizacja tego materiału pozostaje tajemnicą, wzbudzając spekulacje na temat ukrytych obiektów i tajnych wysiłków rozwojowych. Strata wiedzy naukowej wywołała krajowe debaty, a niektórzy irańscy urzędnicy opowiadają się za wycofaniem z Traktatu o Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej i przyspieszeniem dążenia do odstraszania jądrowego jako strategii przetrwania.
Międzynarodowo te wydarzenia wzbudziły alarm. USA i ich sojusznicy密切 monitorują kolejne ruchy Iranu, podczas gdy Izrael nadal twierdzi, że ma prawo do działań prewencyjnych przeciwko postrzeganym zagrożeniom. Społeczność międzynarodowa stoi na krytycznym rozdrożu, równoważąc wysiłki dyplomatyczne z ryzykiem dalszej eskalacji.
Szersze implikacje
Przeniesienie naukowców i celowe zabójstwa podkreślają nasilającą się wojnę w cieniu między Izraelem a Iranem, z implikacjami wykraczającymi poza Bliski Wschód. Globalne rynki reagują na niepewność, z fluktuacjami cen energii z powodu potencjalnych zakłóceń w regionie. Tymczasem strata talentu naukowego stanowi długoterminowe wyzwanie dla technologicznych i medycznych sektorów Iranu, szczególnie w badaniach nad rakiem, gdzie technologia jądrowa odgrywa kluczową rolę.
Gdy sytuacja się rozwija, świat bacznie obserwuje. Równowaga sił w regionie wisi na włosku, a każdy ruch Iranu i Izraela kształtuje przyszłość globalnego bezpieczeństwa.
