Globalna gospodarka znajduje się w punkcie krytycznym, naznaczonym rosnącą niepewnością wynikającą z zakłóceń handlowych i niestabilnych finansów publicznych. Konieczne są spójne, wieloaspektowe działania polityczne, aby odbudować zaufanie społeczne i zapewnić zrównoważony, sprzyjający włączeniu wzrost gospodarczy. Bank Rozrachunków Międzynarodowych (BIS) podkreślił kluczowe słabości, w tym fragmentację handlu, spadek produktywności i narastające problemy z zadłużeniem, wzywając do kompleksowych reform i solidnych regulacji finansowych.
Globalny krajobraz gospodarczy przechodzi głębokie zmiany. Weszliśmy w nową erę zwiększonej niepewności, gdzie tradycyjne stosunki handlowe, które wspierały globalny dobrobyt, ulegają erozji. Decydenci stoją przed ogromnym zadaniem zapewnienia stabilności poprzez spójne i skoordynowane działania na wielu frontach, aby utrzymać zaufanie publiczne i zapewnić wzrost gospodarczy dla wszystkich.
Obecne prognozy wskazują, że cła handlowe ustalają się na poziomach niespotykanych od dziesięcioleci, co ma poważne konsekwencje dla globalnego wzrostu i inflacji. Wiele gospodarek boryka się z uporczywie słabym wzrostem produktywności, pogłębionym przez kruchość finansów publicznych. Cła, choć pozornie skierowane na konkretne narody, szkodzą zarówno krajom je nakładającym, jak i tym, na które są nakładane. Złożona sieć globalnych łańcuchów dostaw, połączona relacjami i finansowaniem, oznacza, że zakłócenie tych połączeń może wywołać nieoczekiwane skoki inflacji. Co więcej, rozplątanie nici globalnych finansów może osłabić całą tkankę gospodarki światowej.
W swoim najnowszym rocznym raporcie ekonomicznym Bank Rozrachunków Międzynarodowych (BIS) zidentyfikował kluczowe słabości i zaproponował środki zaradcze w trzech szerokich obszarach:
Problemy handlowe: Fragmentacja handlu pogłębia istniejące wyzwania strukturalne. Spadek wzrostu produktywności osłabia dynamikę gospodarczą, tendencję tę dodatkowo wzmacniają starzejące się społeczeństwa i zmniejszona migracja. Po wzroście cen po pandemii gospodarstwa domowe i firmy stały się niezwykle wrażliwe na wzrosty cen. Ostatnie badanie BIS pokazuje, że inflacja z czasów Covid pozostawiła trwały ślad w pamięci gospodarstw domowych, sugerując, że każdy nowy wzrost podstawowych kosztów, takich jak artykuły spożywcze czy rachunki za energię, może szybko wywołać szerszą presję inflacyjną.
Aby przeciwdziałać tym trendom, niezbędne są reformy gospodarcze ukierunkowane na wzrost. Reformy te mają na celu zwiększenie potencjału i konkurencyjności gospodarek bez nadmiernego importu lub ponownego rozpalania inflacji. Takie środki są kluczowe dla podniesienia poziomu życia, poprawy dobrobytu ekonomicznego i zapewnienia ludziom poczucia bezpieczeństwa. Obejmuje to kluczowe decyzje polityczne dotyczące długoterminowych inwestycji publicznych w obszarach takich jak infrastruktura i kapitał ludzki. Ponadto priorytetem jest usuwanie barier handlowych, co mogłoby pomóc zrekompensować straty wynikające z trwających konfliktów handlowych. Pilność odnowienia istniejących regionalnych porozumień handlowych lub zawarcia nowych nigdy nie była większa.
Kryzys zadłużeniowy: Poziomy długu publicznego w wielu krajach wzrosły do najwyższych poziomów od czasów pokoju. Dla niektórych państw koszt obsługi długu jest porównywalny lub nawet przewyższa wydatki na kluczowe sektory, takie jak edukacja, obronność czy publiczne emerytury. To sprawia, że kraje te są bardzo wrażliwe na szoki, które mogą prowadzić do gwałtownego wzrostu inflacji lub poważnych napięć finansowych, zagrażając tym samym stabilności finansowej.
Ustanowienie zrównoważonych finansów publicznych ma kluczowe znaczenie. Dla wielu krajów oznacza to wdrożenie środków w celu zmniejszenia dużych deficytów fiskalnych i odbudowy buforów finansowych. Takie działania są niezbędne do stworzenia przestrzeni fiskalnej, aby absorbować przyszłe szoki gospodarcze i wzmocnić reformy strukturalne. Solidne finanse publiczne budują zaufanie wśród inwestorów i ogółu społeczeństwa, tworząc podstawy długoterminowego dobrobytu.
Wady systemowe: Ostatnie dziesięciolecia były świadkami znaczących zmian strukturalnych w globalnym systemie finansowym. Obecny krajobraz coraz bardziej koncentruje się wokół rynków obligacji rządowych i zarządzających aktywami, a nie tradycyjnych banków. Ta zmiana jest dodatkowo wzmacniana przez ekspansywną politykę fiskalną, która, jak się oczekuje, doprowadzi do jeszcze większych rynków obligacji skarbowych.
Rosnący wpływ tych segmentów rynku wprowadza ryzyko dla stabilności finansowej, zwłaszcza że coraz większa część działalności odbywa się w mniej regulowanych i mniej przejrzystych zakątkach rynków finansowych. Co istotne, wzrost liczby poza bankowych instytucji finansowych (NBFI) wzmocnił transgraniczne powiązania finansowe, ponieważ fundusze inwestycyjne absorbują rosnący przepływ obligacji skarbowych. Zwiększone wzajemne powiązania wynikające z tych zmian ułatwiają międzynarodową transmisję szoków finansowych, nawet między głównymi gospodarkami.
Sprostanie tym wyzwaniom systemowym wymaga kompleksowego podejścia ze strony nadzorców i regulatorów. Dla banków kluczowe jest ścisłe przestrzeganie standardów Bazylei III w celu wzmocnienia regulacji i zwiększenia odporności poprzez skuteczny nadzór i właściwe zarządzanie ryzykiem we wszystkich regionach. W przypadku instytucji poza bankowych zasada powinna polegać na regulowaniu działań stwarzających podobne ryzyka z porównywalną surowością.
Banki centralne, zmagające się z podwójnym wyzwaniem wolniejszego wzrostu i wyższej inflacji, wyciągnęły kluczową lekcję z pandemii: inflacja może pojawić się z nieoczekiwanych źródeł. Muszą one radzić sobie z natychmiastowymi konsekwencjami, jednocześnie zajmując się głębszymi słabościami, które zagrażają odporności gospodarczej. Sukces zależy od utrzymania zaufania publicznego do zdolności decydentów do działania w interesie publicznym. Osiągnięcie stabilności cen jest z natury trudne, a staje się jeszcze trudniejsze, gdy polityka publiczna działa w przeciwnych kierunkach.
W czasie pandemii zaufanie do zaangażowania banków centralnych w stabilność cen było decydującym czynnikiem i to zaufanie musi teraz służyć jako punkt zborny dla innych decydentów. Organy regulacyjne i rządy powinny ściśle współpracować z bankami centralnymi w celu stabilizacji i zabezpieczenia przyszłości gospodarczej, z korzyścią dla wszystkich.
